:: اصفهان معمار ::

علی ابن امام محمد باقر

حضرت اباالحسنعلی ابن امام محمد باقر (ع) در سال 113 هجری قمری جهت امر تبلیغ دین مبین اسلام وپاسخگویی به احساسات مذهبی مومنان وارد کاشان شدند وبه مدت 3 سال در میان عاشقان ودلباختگان اهل البیت به ارشاد مردم ولایتمدار پرداختند از ویژگیهای بارز اینامامزاده لازم التعظیم می توان به فرزند بلافصل بودن و هچنین نایب الامامین یعنیامام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) اشاره نمود .

 درخصوص مقام والای آنحضرتروایتهای متعددی نقل شده است که از جمله آن می توان به حدیث حضرت امام صادق (ع) اشاره نمود که می فرماید :هرکس برادرم حضرت علی ابن باقر (ع) را در اردهال زیارتکند مانند کسی است که قبر جدم حسین (ع) را در کربلا زیارت کرده باشد و هچنین حضرتامام رضا (ع) می فرماید نعم الموضع الاردهال فلزم و تمسک به ، چه خوب مکانی استاردهال پس به آن التزام و تمسک پیدا کنید حضرت علی ابن امام محمد باقر (ع) در سال 116 هجری قمری با یاران و اعوانش به جنگ با کفر زمانه می پردازد و پس از رشادتهایفراوان سرانجام در 27 جمادی الثانی در دره ازناوه با یاران باوفایش به شهادت رسید وسر مبارکش را از تن جدا نموده و برای حاکم جور وقت در شهر قزون ارسال نمودند و بدنمطهرش را در مشهد اردهال به خاک سپردند .

 


درروایت تاریخ می‏گویند: مردم فین کاشان در سال ۱۱۳ هجری قاصدی را به نام عامر بنناصر فینی به مدینه نزد امام محمد باقر فرستاده بودند و از او درخواست پیشواییراداشتند.امام فرزند خود سلطانعلی برادر امام جعفر صادق را رهسپار ایران و شهرکاشان کرد.امامزاده به کاشان رسید و در محله فین بزرگ ساکن شد و تابستانهابه دلیلگرمی هوا به منطقه اردهال می‌رفت.چند سالی اوضاع بدین صورت بود تا اینکه امامزادهسلطانعل‍ی از نفوذ زیادی در بین مردم برخوردار گشت و این باعث ترس حاکم اردهال کهزرین کفش بارکرسفی نام داشت شد. وی سپاهی را برای قتل حضـرت سلطان علی به منطقـهمیفرستد و آن حضرت سرانجام در یک جنگ نابرابر که ۱۳ روز طول کشید، همراه یارانش درمنطقه ییلاقی اردهال به شهادت می‏رسد.

مردم فین پس از شنیدن خبر سراسیمه به طرفاردهال حرکت می‏کنند، ولی زمانی می‌رسند که حضرت به شهادت رسیده‌است، آنها حضرت رادر قالی می‌پیچند و در نهر آبی که در آن نزدیکی است، شستشو می‌دهند و دفن می‏کنند. از آن زمان تاکنون همه ساله در دومین جمعه مهر ماه و با حضور هزاران نفر از مردمفین و کاشان آیین سنتی مذهبی قالیشویان برگزار می‏شود.
چوبهایی که افراد در دومیجمعه مهر ماه هر سال به دست می‌گیرند دو روایت دارد. اول اینکه برای شستن قالیها درمشهد اردهال به کار می‌رود و دوم اینکه افراد آنها را به نشانه خونخواهی به دستمی‌گیرند

.

مسجد جامع اردستان

مسجد جامع اردستان از جمله آثار به جای مانده از معماری دوران سلجوقی است. قدیمی ترین کتیبه های موجود در مسجد، قدمت این بنا را در سالهای 1156 و1158 میلادی یعنی قرن ششم هجری ذکر می نمایند.
روایت شده است که این بنا اولین مسجد به سبک چهار ایوانی در ایران است و به دستور عمربن عبدالعزیز آل ابی دُلَف و مطابق با کتیبه های موجود توسط استاد محمودبن محمد اصفهانی و حیدر علی معمار اردستانی بنا گردیده است.

با توجه به بررسی های به عمل آمده توسط پژوهشگران به نظر می رسد تمامی بخشهای مسجد در یک زمان بنا نشده، بگونه ای که مسجد در ابتدا دارای طرح یک شبستان بوده که بخشی از آن به هنگام احداث گنبدخانه تخریب شده و سپس طرح مسجد، به صورت چهار ایوانی اجرا گردیده است. همچنین محققین احتمال می دهند، تاریخ بنای شبستان جنوبی متقدم بر سایر شبستانها بوده و در نهایت شبستان شرقی، از آخرین ملحقات این بنا محسوب می شود. با توجه به دو کتیبه دیگری که در ایوان شمالی به سالهای 1538 و 1565 میلادی موجود است، به نظر می رسد مرمت و تغییراتی در مسجد، در دوره صفوی اعمال شده است.
مسجد جامع اردستان دارای تزئینات متعددی از دوره سلجوقی است و همچنین بر بخشی از دیواره های آن، تزئینات کاشی کاری به جای مانده از دوره صفوی خودنمایی می کند.

مسجد جامع نطنز

این مسجد در میان مجموعه ی آرامگاهی شیخ عبدالصمد اصفهانی واقع است و یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند معماری اسلامی ایران به شمار می آید.
مسجد کنونی، از شبستان هشت ضلعی گنبد دارای که مشرف به صحن است و چهار ایوان اصلی و نمازخانه ها و دهلیزهایی که اضلاع صحن را به یکدیگر می پیوندند، تشکیل گردیده و مصالح به کار رفته در آن، آجر و آهک و پوشش گچ است. مسجد دارای سه ورودی است. یکی ورودی جنوبی که دالان نسبتا وسیعی به طول 82/16 متر است که با دوازده پله ی وسیع به سطح کوچه ی جنوبی می رسد و این اختلاف سطح موجب گردیده که بخش جنوبی مسجد در گودی قرار گیرد. همچنین دو ورودی شمالی که هم سطح حیاط است. ورودی جنوبی مسجد دارای طاق یا سردر نسبتا مرتفعی است که بر دو طرف آن، دو طاقنمای تزیینی قرار گرفته است. بر اساس متن کتیبه ی سردر که با حروف مینیایی فیروزه رنگ بر متن زرد روشن و ماتی نوشته شده است بنای این مسجد در کنار مسجد دیگری ساخته شده است که وجود گنبد آجری دوره ی دیلمی، گواه این ادعاست. ستون های دو طرف سردر جنوبی آجری است و بخشی از آن مورد مرمت قرار گرفته است.

صحن مسجد فضای مربع شکلی است که دارای طاق رومی پیش و پس است. بر دیوار جنوبی این ایوان، محراب و در طرفین آن، ورودی هایی به شبستان بزرگ قرار دارد. برلچکی های بالای ورودی ها و محراب، گچ بری هایی مرکب از نقوش و خطوط کارشده است.
بالای ورودی ها کتیبه ی سراسری قرآنی ایوان نوشته شده است. بالاتر از این قسمت را با ساختن ایوان مانند و غرفه هایی به صورت دو طبقه در آورده اند که دارای مشبک های آجری ومقرنس گچی است. در تعمیرات دوره اخیر، در زیر پوشش گچی ایوان، یادگار نوشته های مربوط به قرون 9 تا 12 ( ه.ق) گردیده است.
در طرفین ایوان شمالی، دو دهلیز سرپوشیده در دو طبقه قرار دارد. دهلیزهای بالایی که دارای نرده های مشبک آجری هستند، به وسیله غلام گردش هایی به یکدیگر اتصال دارند.
در طرفین ایوان شرقی درگاهی است که به صورت دو طبقه ساخته شده در کناره ی درگاه شمالی، یک بخاری دیواری با نقوش گچبری زیبا به چشم می خورد. همچنین در پشت ایوان جنوبی، شبستانی هشت ضلعی با گنبد آجری وجود دارد که متعلق به دوره ی دیلمی است.

مسجد جامع زواره

مسجد جامع زواره به مانند مسجد جامع اردستان از پیشینه ی بسیار زیادی برخوردار است.
تاریخ این مسجد به عصر سلجوقیان باز می گردد. وقتی قرار شد در زواره مسجد جامعی بنا نمایند. بنای گنبدی شکل اردستان را سرمشق قرار دادند لکن چون در ظرف این مدت نمونه تازه ای از مسجد پیدا شده بود به همین دلیل مسجد جامع زواره به مسجدی چهار ایوانی تبدیل گردید. و مسجد اردستان که هنوز نو اما اسلوبش بر خلاف معمول زمان بود به سبک آن روز تغییر شکل یافت و به پیروی از مسجد زواره از سال 553 تا 555 ه.ق به مسجد چهار ایوانی تبدیل یافت.

کتیبه ای که تاریخ مسجد جامع زواره را معلوم می نماید بر خلاف معمول در قسمت فوقانی نماهای اطراف صحن مسجد قرار دارد. کتیبه مزبور که شباهت تمام به کتیبه های قرون پنجم و ششم ه. ق از دوره سلاجقه دارد و با کمال تاسف از غالب کلمات آن جز دسته یا نوک بعضی حروف و سرکش ها چیز دیگری نمایان نیست به خط کوفی برجسته آجری که ابتدای آن بر دیوار جانب شرقی ایوان جنوبی است، نوشته شده. به هممین دلیل از قسمت تاریخی این کتیبه هم کلمات مختصری باقی مانده و کار دشواری است که بتوان به طور قطع بانی ساختمان مسجد و تاریخ آن را تعیین نمود.
به هر حال از جمع مراتب مسطور و مشابهات دو مسجد جامع اردستان و زواره و وجود کلمه (احمد) از (امر ببناء) می توان گفت بانی مسجد جامع زواره در قرن ششم ه.ق همان (ابو طاهر حسین بن غالی بن احمد) بوده و ممکن است با این فرض ستاد و بنای آن را نیز همان استاد محمود اصفهانی معروف به (غازی) دانست.
در ایوان جنوبی مسجد جامع زواره و در قسمت شرقی مدخل بین ایوان و گنبد بر قطعه ای از گچ به خط ثلث برجسته کتیبه ای به چشم می خورد.

کتیبه ای که در زیر گنبد و در شبستان محراب واقع شده از گچ است. حروف آن از کوفی گلدار و روی حاشیه ی عریض گل و بوته واقع است. لکن این ترکیب زیبا به کلی خراب و ویران گردیده و به خوبی تشخیص داده می شود که کتیبه ی مزبور مشتمل بر آیات 187و 188 از سوره(آل عمران) و پس از آن متضمن متن تاریخی بوده که ازقرار معلوم سال تاریخ بنا را در برداشته لکن اکنون چیزی مفهوم نمی شود و نمی توان خواند
یکی از حاشیه های گچ بری محراب مسجد جامع زواره به خط ثلث شامل آیه 18 و 19 سوره(توبه) است ولی سال تاریخ آن موجود نیست.
از مطالبی که ذکر شد چنین بر می آید که مسجد جامع زواره در سال 530 (ه.ق) به اتمام رسیده و سپس با محرابی نفیس که در ابتداء مسجد فاقد آن بوده و حاشیه ی مجللی که کتیبه ای در برداشته پیراسته گردیده است.