:: اصفهان معمار ::

روشهای تقویت حافظه

روشهای تقویت حافظه

حافظه انسان و راههای تقویت آن

در بسياري از زمان ها و در مواقع مختلف با اين جمله روبرو شده ايم كه «اسمش نوك زبونم بود» یا «آخ يادم بود ها!» يا «توي ذهنم بود» و ... و بعد به اين باور مي رسيد كه من اصلاً حافظه خوبي ندارم و يا با وجود مشغله هاي روزانه هيچ چيزي در ذهنم باقي نمي ماند، عنوان اين چنين توجيحاتي غالباً به علت عدم آگاهي كافي از توانايي ذهني است نه ناتواني حافظه. ميزان بهره

برداري از ذهن و گنجايش اطلاعات در خانه هاي حافظه براي همه افراد تقريباً يكسان است ولي بازدهي فكري و ذهني به ميزان و نحوه استفاده از اطلاعات موجود در حافظه بستگي دارد.

تقسیم بندی خانه های حافظه

غالباً صاحب نظران و متخصصين، حافظه انسان را به سه بخش تقسيم مي كنند كه به ترتيب عبارتند از حافظه كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت و هر كدام از اين سه بخش نيز خود شامل 2 خانه مي باشد.

حافظه كوتاه مدت كه عمدتاً محل نگهداري موقت اطلاعات مي باشد، داراي ظرفيت پاييني است. كاربرد اين قسمت از حافظه، ثبت مطالب و اطلاعات زودگذر مي باشد، مثلاً فرض كنيد با تلفن همراه در حال صحبت هستيد و شخصي كه با شما در حال مكالمه است قصد دارد شماره تلفن ديگري به شما بدهد و شما شرايط ثبت مكتوب آن را نداريد، سعي مي كنيد شماره ها را

قسمت به قسمت حفظ كنيد و پس از اتمام مكالمه و گذشت مدت زماني كوتاه، ديگر از آن شماره تلفن در حافظه تان چيزي يافت نمی شود.

در اكثر مواقع، بيشتر مواردي كه از طريق حواس پنج گانه به حافظه ما وارد مي شوند (از قبيل طعم، بو، منظره اي زيبا و ...) در خانه هاي حافظه كوتاه مدت ثبت شده كه بدون هيچ گونه پردازشي و يا انتقالي پس از مدت زماني، از يادمان مي روند.

هدف از اشاره اين مطالب، مشخص نمودن وظيفه خانه هاي ابتدايي حافظه است . نكته مهم در راستاي بهره گيري بهتر از اين قسمت حافظه، چگونه رويارويي با اطلاعات فرار و عدم خروج آنها مي باشد.

نگارش و تكرار هر دسته از اطلاعات، رابطه اي مستقيم با تثبيت آنها در خانه هاي حافظه دارد . با توجه به نمودار زير متوجه مي شويم كه پس از مدتي تكرار، داده هاي ورود كرده به حافظه چگونه به حالت پايدار در مي آيند.

حافظه ميان مدت داراي حجم و مدت زمان تثبيت معين مي باشد كه در اين خانه ها، اطلاعات آمادگي اين را كسب مي كنند كه با پردازش صورت گرفته برروي آن ها به خانه هاي حافظه بلند مدت منتقل شوند. در صورت بي تفاوتي به انباشته شدن آن ها، متناسب به زمان و نحوه ورود داده ها و ... بتدريج اطلاعات از ذهن ما خارج مي شوند. براي درك بهتر اين مهم، به اين مثال توجه

نماييد:

فرض كنيد آدرس منزل دوستتان را يادداشت كرديد و عازم آن جا هستيد ولي براي راحتي شما، دوستتان نشانه هاي فيزيكي از محل زندگي اش را براي شما عنوان مي كند، مثلاً سوپرماركت علي و چون شما از بين تمامي موارد آدرس، به علي تمركز بيشتري داريد، منزل دوستتان را با توجه به آن پيدا مي كنيد و اگر چندين بار ديگر به آنجا مراجعه نماييد، عنوان سوپرماركت علي در

ذهن تان وجود خواهد داشت. حال فرض كنيد پس از يك بار مراجعه به آنجا، مدت زماني نسبتاً طولاني است كه به آن جا نرفته ايد. در صورت تصميم گيري مجدد براي رفتن به منزل دوست تان، ذهن شما پالس هايي از به ياد داشتن آدرسي مي دهد كه يادداشت كرده ايد ولي نمي دانيد كجا و تحت چه عنواني بوده است. تا اين كه با كنكاش مجدداً براي شما تجلي مي شود

«سوپرماركت علي»، زياد و تمركز مناسب روي اطلاعات قبلي و به وسيله همين نام مي توانيد تا حدودي آدرس را به ياد آور يد، ولي از ديگر قسمت هاي آدرس چيزي به ذهنتان نمي رسد؛ زيرا در زمان حفظ اطلاعات، تكرار و تمركزتان بيشتر بر روي سوپر مارك علي بود نه ديگر موارد آدرس.

با درنظر گرفتن مثال فوق و ميزان حجم و زمان نگه داري مطالب در خانه هاي حافظه ميان مدت، متوجه مي شويم كه اين خانه ها بهترين كاربرد را براي مطالعه كلمات كليدي و اساسي و يا نشانه گذاري دارند كه بسياري از دانشجويان با اتكا به اين قسمت از حافظه خود، مطالب را به خوبي مرور و يادآوري مي كنند. در واقع يكي از وظايف مهم خانه هاي حافظه ميان مدت، حفظ نكات

كليدي و اشاره اي بوده و همان طور كه عنوان شده بوسيله اندكي تمركز و تكرار حاصل مي شود.

براي به خاطر سپردن مطالب در دراز مدت، انتقال داده ها از حافظه كوتاه مدت به ميان مدت و سپس به دراز مدت بسيار مهم است. مهمترين عامل جهت انتقال اطلاعات از خانه هاي حافظه كوتاه مدت به ديگر خانه ها، تكرار و تمرين در زمانهاي مشخص است. هدف ما نيز از بيان خانه هاي حافظه، اين است كه با تكرار و تمرين بتوانيم اطلاعات را به خانه هاي تثبيتي (بلندمدت)

حافظه هدايت كنيم. بر خلاف تفكر عموم، اين عمل دور از دسترس يا خيلي سخت نيست، بلكه اصولي را بايد رعايت كنيم كه به بسياري از آن ها در روش هاي مطالعه اشاره شد. از بين اين اصول، به صورت اجمالي مي توان به تكرار و تمرين، تمركز و رعايت سيكل زماني مطالعه اشاره نمود.

خانه هاي حافظه بلند مدت، آخرين جايگاه جهت ته نشين شدن و تثبيت دائمي اطلاعات است. اين خانه ها كه در اصل بخش مهم و تعيين كننده اي را در زمان آزمون ايفا مي كنند، با ثبت اطلاعات به روش تأملي، داده ها را ذخيره كرده و در هر زماني كه مجدداً با يكي از مطالب ثبت شده مواجه شويم، سريعاً مغز دستور استفاده از اطلاعات مربوطه را صادر مي كند. جهت تحقق

چنين موضوعي لازم است نكاتي هنگام مطالعه رعايت شود. شايد اين مطلب را بدفعات شنيده باشيد «با تأمل وارد شدن مطالب مساوي است با ديرتر خروج آنها از ذهن» اين عبارت دقيقاً مصداق عملكرد و كاربرد، حافظه بلند مدت مي باشد.

همان طور كه اشاره شد، از وظايف مهم اين خانه ها كه ارتباط مستقيم با غدد هيپوتالاموس مغز دارند، استخراج كهن ترين اطلاعات و اكتسابات مي باشد كه آثار آن در مدت زماني حدود چندصدم ثانيه مشخص مي شود. براي اين كه بتوانيم اكثر اطلاعات را در اين خانه ها كه گنجايش زيادي دارند (حدوداً % 70 از فضاي حافظه به آنها اختصاص داده شده است) انتقال دهيم، نيازمند

رعايت موارد زير مي باشد.

راهنمای نگهداری داده ها در حافظه بلند مدت

◊ دقت و تمرکز

دقت و تمركز بر نكات و عبارات مهم هر مطلب و سعي در خلاصه برداري از آن ها.

◊ تکرار و افزایش سرعت پاسخ دهی

با رعايت موارد فوق، سرعت مطالعه افزايش مي يابد و اين عمل سبب مي شود پالس هاي بيشتري به اين خانه ها وارد شود و در نهايت جذب و ذخيره سازي حجم بيشتري از داده ها صورت گيرد. به عنوان مثال مي توان به بازي دارت اشاره كرد كه پرتاب ها ابتدا آرام و با تمركز صورت مي گيرند و پس از مدت زماني كه ذهن آشنايي كامل با اطلاعات پيدا نمود، سرعت عكس العمل

مغز به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد. افزايش اين مورد همراه با تمركز، منجر به افزايش سرعت عكس العمل ديگر اعضاء بدن ما در زمان استخراج داده ها (يعني پرسش از مغز) مي شود كه بكارگيري اين موضوع يكي از مهم ترين كاربرد هاي تقويت حافظه در هنگام تست زدن محسوب می شود.

◊ سلامت ذهن

بي شك فرمانده بدن، مغز است كه با هريك از اعضاي بدن كه داراي سنسورهاي جذب اطلاعات مي باشد رابطه اي متقابل و مستقيم دارد. اگر قسمتي از بدن دچار بيماري شود علاوه بر وظيفه خود كه جذب قسمتي از اطلاعات است، پالس هايي از نقص خود به مغز اعلام كرده و به جاي آن كه ذهن ما اطلاعات وارد شده را ذخيره كند، درگير ترميم و يا برطرف كردن بيماري آن

قسمت مي شود. اين امر يكي ديگر از مواردي است كه ذهن ما را در خصوص انتقال اطلاعات به خانه هاي اصلي مسدود مي كند. از جمله بيماري هايي كه منجر به اين امر مي شود مي توان به افسردگي مزمن، درگيريهاي روحي  رواني، بيماري هاي ناشي از غدد تيروئيد، استرس و اضطراب مضر و ... اشاره كرد؛ پس مراقب سلامتي بدن خود باشيم.

◊ به اختصار نمودن اطلاعات

تكرار و يا مرور كردن، از ديگر عوامل موثر در تقويت و ثبت حافظه است، البته تكرار و مروري كه واقعاً به صورت مختصر و مفيد تهيه شده باشد. بهتر است اطلاعات به صورت خلاصه و

رمزي به مغز انتقال داده شود زيرا مدت زمان حفظ و نگهداري آن در سلول هاي ذهن بيشتر مي شود. براي بهتر ضبط شدن مطالب مي توانيد روش تقارن سازي را نيز انجام دهيد و اين عمل براي اطلاعات دشوار و طولاني بسيار پركاربرد است، به عنوان مثال هنگام مطالعه دروس تفهيمي كه بعضاً داراي فرمول هاي طويل مي باشند، مي توانيد فرمول ها را به صورت رمزي و يا ترانه اي

تبديل كنيد. براي مثال مي توان به كلريد آهن، سرب، پتاسيم و سديم اشاره نمود كه مي توانيد «كلريد آس پاس» بگوييد.

◊ استراحت به مغز

استراحت به مغز را از ملزومات كار خود قرار دهيد، زيرا هنگام فعال بودن سنسورهاي جذب اطلاعات به طور پيوسته داده ها را به مغز منتقل مي كنند. اگر مدت زمان مطالعه پيوسته و زياد باشد اطلاعات مياني احتمالاً به طور كامل ذخيره نمي شوند، زيرا تمايل جذب به سمت داده هاي اوليه و آخريه بيشتر است. به همين علت پیشنهاد مي شود بعد از هر 45 دقيقه مطالعه، 5 دقيقه

استراحت ذهني را در برنامه خود داشته باشيد.

◊ مطالعه به روش تداعی کردن

يكي از بهترين روش ها جهت تسريع نمودن عكس العمل ذهن، تجسم گرايي از موارد ثبت شده است. به همين علت سعي كنيد مطالب مهم را به صورت تجسمي در ذهن بسپاريد، مثلاً بهتر است برای ثبت کلمه «غزلیات» در ذهن، اسم «حافظ» را تداعی و تکرار کنید. هر زمان كه مجدد با يكي از دو كلمه فوق روبرو شويم يكي از آنها در ذهن تداعي مي شود و به سرعت مغز شما

مترادف و يا تجسم كلمه حافظ را به غزليات مرتبط مي نمايد.

◊ بکارگیری حواس پنجگانه

براي ثبت اطلاعات قبل از خروج نهايي، سعي كنيد حواس پنج گانه اي مثل گوش و زبان را مورد استفاده قرار دهيد؛ يعني هنگام مطالعه سعي كنيد مطالب را با صدايي تقريباً رسا بخوانيد. همين امر سبب چرخه ارتباطي بين زبان، گوش و مغز شده، در نتيجه عمل تثبيت اطلاعات در خانه هاي حافظه صورت مي گيرد.

◊ حافظه ایده آل

يك حافظه خوب گوياي اين است كه بدانيد كدام مطلب را از قلم انداخته يا ذخيره نكرده ايد و بدترين حافظه آن است كه نداند چه مطالبي را فراموش كرده است. به همين علت اگر ذهن شما دنبال مطالب فرار و از ياد رفته است، بدانيد حافظه خوبي داريد و آن را تقويت نماييد.

روشهای مطالعه

روشهای مطالعه 

روش های یادگیری

«یادگیری» فرآیندی چند مرحله ای است که طی آن مفاهیمی را فرا می گیریم و این فرآیند شامل جمع آوری، طبقه بندی و تحلیل اطلاعات هر موضوع است. یادگیری، روش های مختلف دارد که برای شناخت روند یادگیری بهینه، بهتر است آن ها را بشناسیم، این روش ها عبارتند از:

روش دیداری: مطالب بیشتر از طریق مطالعه، دیدن نمودارها و اشکال در ذهن ثبت می شوند.

روش شنیداری: اکثراً اطلاعات از طریق شنیدن به ذهن منتقل می شوند.

روش شهودی: اطلاعات بیشتر از طریق تجزیه و تحلیل روابط موجود بین موضوعات درسی آموخته می شوند.

روش انفرادی: مطالب بیشتر توسط خود فرد مطالعه کننده و به صورت انفرادی مطالعه می شوند.

روش جمعی: مطالب بیشتر از طریق بحث های بین گروهی آموزش داده می شوند.

روش اتفاقی: یادگیری مطالب در این روش هیچ نظم و قانونی ندارد.

روش پلکانی: مطالب در چندین مرحله و به صورت تدریجی آموزش داده می شوند.

نکته جالب این که، روش یادگیری حتی از قومیت، جنسیت، سن و نحوه ی تدریس اساتید نیز تأثیر می پذیرد، برای مثال افراد ساکن در آمریکای شمالی و یا آسیای شرقی عموماً روش یادگیری دیداری دارند و در مقابل، عرب ها اغلب روش یادگیری شنیداری دارند. نکته جالب دیگر این که یادگیری پسران عمدتاً به روش دیداری و تصادفی است ولی دختران بیشتر شنیداری است، به

این دلیل است که دختران بیشتر تمایل دارند مطالب درسی را از طریق شرکت در کلاس ها بیاموزند.

هر یک از روش های یادگیری در شرایط خاصی کاربرد دارند و اگر داوطلب کاربرد سبک های مختلف را بداند، با استفاده درست از هر کدام، به سرعت با شرایط جدید منطبق خواهد شد.

برای آزمون کارشناسی ارشد، بهترین روش های یادگیری شامل دیداری، شنیداری و انفرادی هستند. به دلیل حجم بالای مطالب و منابع درسی و فاصله زیاد بین زمان مطالعه و آزمون کارشناسی ارشد، درس خواندن باید طی چند مرحله انجام شود. لذا هر کدام از این مراحل به تنهایی کافی نبوده ولی در کنار یکدیگر فرآیند آموزشی را کامل می کنند این مراحل عبارتند از:

1- درک مطالب 2- تسلط بر مطالب

3- سنجش 4- تثبیت مطالب

5- جمع بندی و نتیجه گیری

درک مطلب

در این مرحله، باید تمام نکات هر درس را به خوبی فرا گرفت که این امر توسط دو گام دیدن و خواندن مطالب و شرکت در کلاس و شنیدن انجام می شود.

همگام با مطالعه مطالب و شرکت در کلاس، باید سؤالات و تمرین های بسیاری حل و به صورت تشریحی بررسی شوند. درک مطالب بدون حل پرسش های متعدد میسر نخواهد بود. ملاک درک موفقیت آمیز دروس مختلف، رسیدن به مرز حل درست حداقل سه چهارم تمرین های هر درس می باشد. پس از موفقیت در این مرحله به تسلط بر مطالب می رسیم.

تسلط بر مطالب

حل تست های موضوعی متعدد با بررسی راه حل های تشریحی و تستی مختلف، یادگیری جزئیات کامل مطالب را عمیق تر و دقیق تر خواهد کرد. مطالعه کتاب های تستی و مباحث تستی کتاب های مختلف از عمده فعالیت های این دوره است.

سنجش

راه های مختلفی در این گام وجود دارد، شبیه سازی آزمون توسط خود داوطلب و شرکت در آزمون های آزمایشی از جمله انتخاب های داوطلب در این مرحله خواهد بود. اما بهتر است داوطلب در آزمون های آزمایشی معتبری برای رسیدن به اهداف این مرحله شرکت کند تا علاوه بر این که کیفیت آموزش خود را می سنجد، خود را در مقایسه با سایر داوطلبان هم مورد سنجش قرار

دهد. با شرکت در آزمون های آزمایشی، مطالب آموخته شده به خوبی تکرار می شوند و حتی مشکلاتی که در یادگیری مطالب توسط داوطلب وجود داشته باشد ولی او از آن ها بی اطلاع بوده است، مشخص خواهند شد. سطح علمی داوطلب کاملاً ارزیابی می شود و مرحله به مرحله فرد بیشتر به شرایط آزمون عادت خواهد کرد.

تثبیت مطالب

هر داوطلبی باید برای مرور مطالبی که مطالعه کرده، برنامه خاصی داشته باشد. مطالب به روش های مختلفی میسر است. برخی افراد مرور مطالب را به صورت تصادفی انجام می دهند یعنی در مواقعی که زمان آزاد دارند، به یک باره و بدون هیچ نظم خاصی، مطالب درسی را مرور می کنند و پس از این کار آن را به دست فراموشی می سپارند، با این ذهنیت که درس را مرور کرده

اند. در حالی که این روش مرور، کوچک ترین سودی برای فرد نخواهد داشت. باید برنامه مدونی با تعیین فاصله های زمانی منطقی پس از هر بار مرور یا مطالعه برای هر درس تعیین شود، استفاده از الگوی جعبه لایتنر می تواند برای تثبیت مطالب در خانه های حافظه مفید باشد. در فصل های بعدی مفصلاً در این باره صحبت می شود.

جمع بندی و نتیجه گیری

با نزدیک شدن هر چه بیشتر به زمان آزمون، جمع بندی مطالب آموزشی مختلف و مرور دوباره آن ها بسیار مفید خواهد بود. در مورد جمع بندی و گرفتن بهترین نتیجه از مطالعه دروس و دوران آماده سازی هم، در فصل های بعدی به طور کامل بحث خواهیم کرد.

مکان مطالعه

در مورد انتخاب بهترین مکان برای مطالعه می توان به نکات زیر اشاره کرد:

- آرام و بی سر و صدا باشد و عوامل مزاحم همانند رفت و آمد یا صدای تلفن و تلویزیون در آن، کم ترین حد خود را داشته باشد.

- نور کافی داشته باشد.

- هوای تازه در ان جریان داشته باشد.

- اتاق منظم باشد. آشفتگی فضای اتاق منجر به آشفتگی فکر و عدم توانایی در تمرکز کافی خواهد شد.

- سعی در انتخاب مکانی ثابت و راحت برای مطالعه داشته باشید.

البته نکات ذکر شده، کاملاً عمومی هستند و این نکته را باید به خاطر بسپاریم که همیشه این محیط ایده آل وجود نخواهد داشت. ما باید خود را برای مطالعه در محیط های پرسر و صدا و سایر اماکن عمومی همچون اتوبوس، تاکسی، مطب پزشک، میهمانی و ... هم کم کم آماده کنیم. وسواس به خرج دادن در انتخاب محیط مطالعه منجر به کاهش بازدهی خواهد شد.

تحقیقات دانشمندان نشان داده است که سر و صدا در محیط، بر تمرکز حواس تأثیر زیادی ندارد و تنها تأثیر آن بر سرعت مطالعه خواهد بود و به اعتقاد آنان، هر فردی می تواند با همان کیفیتی که در محیط های آرام به فعالیت می پردازد، در محیط های پرسر و صدا هم کار کند. به خاطر بسپاریم استفاده بهینه از هر زمان و مکانی، یک هنر و تکنیک بسیار مفید است، با تمرین کردن می توان این تکنیک را فرا گرفت.

شرایط بهینه مطالعه

- همیشه تصمیم خود را برای مطالعه گرفته و بلافاصله شروع به مطالعه کنید. هیچ چیز یا کسی نباید جلوی عملی شدن این تصمیم شما را بگیرد.

- کتاب را پیش از شروع مطالعه ورق نزنید، صرفاً مطالعه را شروع کنید. ورق زدن کتاب و شاید دیدن حجم مطالب انگیزه شما را کاهش می دهد.

- اشیایی که باعث بر هم خوردن تمرکز حواس شما می شوند را از کنار خود دور کنید.

- تلویزیون، کامپیوتر، تلفن و تلفن همراه خود را از اتاق مطالعه خود خارج کنید.

-هنگامی که احساس خواب آلودگی می کنید، بر مطالعه پافشاری نکنید. در این هنگام، خوابی کوتاه برای رفع خستگی و شاداب شدن شما مفید است.

- در هنگامی که احساس گرسنگی می کنید به دلیل کاهش قند خون، بازدهی شما به شدت کاهش پیدا می کند. همیشه در کنار خود تنقلات و آجیل مانند بادام، پسته، گردو و کشمش داشته باشید و با احساس گرسنگی از آن ها استفاده کنید (دقت کنید مطالعه ی تفریحی هم با خوردن آجیل و تخمه جدی نخواهد بود).

- افکار پراکنده از جمله فکر به انجام کاری یا ملاقات با کسی، خشمگین و یا ناراحت بودن، بی حوصلگی، افسردگی، اضطراب، دغدغه های فکری و غیره باعث کاهش شدید بازدهی مطالعه خواهد شد.

-وسواس نیز سرعت مطالعه را به شدت کم می کند و استرس زا خواهد بود.

گام های کلی در مطالعه مؤثر و بهینه

- گام اول: برنامه ریزی روزانه

برنامه ریزی روزانه به شما کمک می کند تا در طول روز کارهای بیشتری را به پایان برسانید و روی زندگی خود کنترل بیشتری داشته باشید. بدین منظور فهرستی از کارهایی که باید انجام دهید را تهیه کنید. مهم ترین کارها را در ردیف های بالایی بنویسید و سپس زمان مشخصی را به هر کدام اختصاص دهید. به این ترتیب زمان برای شما ارزش بیشتری پیدا می کند و کارهای

مهم تان به تأخیر نمی افتد.

- گام دوم: اولویت بندی کارها

وقت گذاشتن برای کارهای غیرضروری، اتلاف وقت است، پس اولویت بندی را فراموش نکنید و مطمئن شوید که وقت و انرژی تان را روی کارهای مهمی صرف می کنید که برای شما اهمیت دارد. کشف کنید کجاها وقت تان به هدر می رود. خیلی از ما اوقاتی را که می توانیم از آن ها به طور سودمندی استفاده کنیم، به راحتی از دست می دهیم. با اولویت بندی کارها، از دست دادن

زمان تقریباً غیرممکن می شود.

- گام سوم: افزایش تمرکز                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

به یاد داشته باشید که تمرکز بر مدیریت زمان وقت شما را بیشتر نمی کند، بلکه عادت هایتان را تغییر می دهد. در ابتدا بهتر است میزان زمان های تلف شده خود را کاهش دهید و تمرکزتان را بالا ببرید، به طور مثال به خودتان بگویید وقتی مشغول انجام فلان کار مهم هستم، سراغ تلفن، اینترنت یا کارهای دیگری نمی روم تا کارم تمام شود.

- گام چهارم: مشارکت با دیگران

برای این که زمان را به طور مؤثری مدیریت کنید، باید اطرافیان را هم در انجام امور شرکت دهید و برخی مسئولیت ها را بر عهده دیگران بگذارید. یک ضرب المثل قدیمی می گوید که با یک دست نمی توان چند هندوانه را بلند کرد، پس خودتان یک تنه به میدان نروید. به فهرست کارهایی که باید انجام دهید نگاهی بیندازید و از اطرافیان بر اساس قابلیت هایشان کمک بگیرید.

- گام پنجم: زندگی سالم

به اندازه کافی بخوابید، رژیم غذایی سالمی داشته باشید و مرتب ورزش کنید. داشتن یک زندگی سالم، تمرکز شما را افزایش می دهد و مسیرهای موفقیت بیشتری را برایتان هموار می کند. وقتی سالم باشید کارآیی شما بیشتر می شود و در نتیجه طی زمان کوتاهی، کارهای بیشتری را به پایان می رسانید.

- گام ششم: استراحت کافی

گاهی اوقات مشغله زیاد و کار بیش از حد، شما را خسته و فرسوده می کند و سعی و تلاشتان برای زمان بندی ناکام می ماند. پس هر وقت لازم بود دست از کار بکشید و به خودتان استراحت بدهید. کمی قدم بزنید و حرکات کششی انجام دهید. اگر کارمند هستید چند روز به مرخصی بروید تا انرژی شما دوباره احیا شود و فعالیت های روزانه تان را با انرژی بیشتری از سر بگیرید. اگر در حال درس خواندن هستید ولی خسته شده اید هم، استراحتی کوتاه مدت برای رفع خستگی می تواند بسیار مفید باشد.

- گام هفتم: ثبت فعالیت های یک روز

یک دفترچه شبیه دفترچه خاطرات روزانه داشته باشید و برای چند روز، هر کاری که انجام می دهید را یادداشت کنید تا ببینید وقت شما چه طور می گذرد. درباره خودتان صادقانه قضاوت کنید و به دنبال زمان هایی باشید که می توانید از آن ها عاقلانه تر استفاده کنید.

- گام هشتم: منتظر نمانید

برای خیلی از ما پیش آمده که ساعت ها پشت در اتاق انتظار پزشکان معطل شده ایم یا برای یک قرار ملاقات ساده ساعت ها انتظار کشیده ایم. غیرممکن است که از این انتظارها خلاص شویم ولی نیاز نیست که یک گوشه بنشینیم و با انگشتان دستمان بازی کنیم. بهتر است چنین شرایطی را از قبل پیش بینی کنیم و یک کتاب کوچک یا دفاتر یادداشت مان را همراه خودمان داشته باشیم.

- گام نهم: گاهی بگویید: نه!

کارهای غیرضروری و اضافی را قبول نکنید. اگر فردی از شما کاری خواسته که برنامه زمانی تان را کاملاً بر هم می ریزد، مؤدبانه عذرخواهی کنید و به سادگی نه بگویید.

- گام دهم: تقسیم کارهای بزرگ

کارهای بزرگ را قسمت بندی کنید. برای انجام هر بخشی از کار، زمان خاصی را در نظر بگیرید و کارهای بزرگ و وقت گیر را یک جا انجام ندهید. به این شکل کارایی شما بیشتر می شود.

مطالعه در جمع

میزان بالایی از مطالعه شما باید به تنهایی باشد. بهتر است مطالعه گروهی را به صورت محدود و حساب شده انجام دهیم. در مراحل آماده سازی برای آزمون کارشناسی ارشد، شما باید با تمرکز فراوان به مطالعه بپردازد که در حالت کلی حضور در جمع های دوستانه حتی به منظور مطالعه هم اجازه این تمرکز را به شما نخواهد داد اما در مراحل مرور و جمع بندی پیش از آزمون،

مطالعه ی گروهی، آن هم در گروه های با جمعیت پایین، می تواند مفید باشد. حالات دیگری که مطالعه گروهی می تواند مفید باشد، عبارتند از:

- نداشتن توانایی کافی در حل مسائل خیلی سخت

- در دسترس نبودن کلاس و اساتید حرفه ای

اگر شرایط شما را به مطالعه دسته جمعی سوق داد، سعی کنید:

- وقت را در جمع تلف نکنید.

- از بین دوستان همدرستان، یک یا حداکثر دو نفر با انگیزه و فعال را برای مطالعه گروهی در نظر بگیرید.

- از هم گروهی شدن با دوستان مضطرب، استرس زا و یا غیرفعال بپرهیزید.

- در مطالعه گروهی جدی باشید و اجازه ندهید بحث به حاشیه های غیردرسی کشیده شود.

نور محیط مطالعه

در محیط مطالعه، نور سفید یا زرد مطلق و چراغ های رنگی باعث خستگی زودرس و کاهش تمرکز داوطلب می شوند. مناسب ترین نور برای چنین فضایی، نور غیرمستقیم زرد و سفید می باشد. همچنین استفاده از چراغ مطالعه هم می تواند تمرکز را بالا ببرد. البته نور غیرمستقیم آفتاب در طول روز مناسب ترین نور برای مطالعه می باشد.

مناسب ترین حالت بدن

وضعیت بدن در هنگام مطالعه تأثیر بسیاری بر کیفیت مطالعه دارد. حالت لمیده روی صندلی و یا روی مبل راحتی، یا درازکش و یا در حال راه رفتن، حالت های مناسبی برای مطالعه عمقی نخواهند بود. نشستن پشت میز استاندارد و با زاویه مناسب پشت صندلی، مناسب ترین حالت برای مطالعات طولانی مدت است. در صورتی که به پشت میز نشستن عادت ندارید، به تناوب

پشت میز و روی زمین بنشینید، هر چند دقیقه یک بار هم با بالا آوردن سر و گردن خود استراحت کرده و حالت بدن خود را عوض کنید. رعایت فاصله مناسب کتاب تا چشم خود را هم فراموش نکنید.

مناسب ترین زمان مطالعه

عموماً تا یک ساعت پس از بیدار شدن از خواب، هوشیاری افراد پایین است. مطالعه خود را پس از این زمان شروع کنید. از طرف دیگر، خوابیدن بلافاصله پس از پایان مطالعه هم به فراموش کردن مطالب در کمترین زمان کمک می کند، پس سعی کنید حتی اندک زمانی را بین پایان مطالعه و خواب بگنجانید. اما همین زمان پیش از خواب، مناسب ترین زمان برای مرور دروس است که

قبلاً مطالعه شده اند.

بهترین ساعت مطالعه بدن خود را شناسایی کنید. برخی افراد سحرخیز هستند و در طول روز بالاترین بازدهی را دارند، در حالی که برخی افراد دیگر شب ها و مخصوصاً پس از ساعات نیمه شب بالاترین کیفیت مطالعه را دارند. البته باید این مطلب را ذکر کرد که حتی اگر شب ها مطالعه می کنید هم در ماه های آخر و نزدیک به آزمون، بهتر است زمان مطالعه خود را به زمانی که

آزمون در آن برگزار می شود نزدیک کنید. مرور مطالب بلافاصله پس از پایان کلاس هم تأثیر زیادی در بهبود کیفیت آموزش دارد.

مراحل مطالعه

مطالعه کتاب ها باید به صورت مفهومی و کاملاً دقیق انجام شود، که این خود منجر به عمقی شدن یادگیری می شود. آموزش های منطبق بر این اصل، ماندگاری بسیار زیادی در ذهن دارند و ذهن برای به خاطر سپردن آن ها به کمترین تعداد تکرار نیاز داشته و در نتیجه سرعت یادگیری مناسب است. در اینجا یک الگوی 6 مرحله ای مناسب برای مطالعه پیشنهاد می شود:

- مرحله اول: پیش مطالعه

پس از انتخاب یک موضوع، همه حواس خود را روی آن متمرکز می کنیم، کتاب خود را تنها در آن بخش ورق می زنیم و به عناوین اصلی، فرعی و جملاتی که با حروف درشت داخل متن نوشته شده اند، توجه می کنیم. در صورتی که در متن، قسمت های خلاصه شده ای از مبحث به صورت چکیده وجود داشته باشد ان ها را مطالعه می کنیم.

- مرحله دوم: مطالعه

مطالب را سطر به سطر مطالعه کرده و در هر پاراگراف به دنبال مفهوم مطلب موجود در پاراگراف می گردیم. همه ی جداول و شکل های کتاب را با دقت بررسی می کنیم. دقت در یادگیری جداول و اشکال به درک مفهوم جملات کمک شایانی می کند و در ضمن مثال ها و سؤالات متن کتاب را به دقت و با جزئیات کامل مورد بحث و بررسی قرار می دهیم، زیر جملات مهم موجود در هر

پاراگراف خط کشیده، یا با استفاده از ماژیک های رنگی مشخص می کنیم. نکته و یادداشت برداری هم در این قسمت بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

- مرحله سوم: مرور و بررسی بند به بند

پس از مطالعه هر قسمت، هر آنچه از مطلب فهمیده ایم را با خود مرور می کنیم تا کاملاً مشخص شود که مبحث را درک کرده ایم یا نه. نکات و مفاهیم استخراج شده از بحث را در حاشیه متن کتاب و جزوات می نویسیم. پس از پایان هر مبحث، بدون مراجعه مجدد به متن کتاب، به حل پرسش ها و یا تمرین های موجود در پایان مبحث می پردازیم. میزان پاسخگویی ما به این سؤالات،

میزان تسلط ما را به مبحث نشان می دهد و تعیین کننده نیاز ما به مطالعه مجدد مطلب خواهد بود. نکته برداری از سؤالات پایان مباحث هم در تکمیل فرآیند آموزش بسیار مؤثر است. در سال های اخیر هم، طراحان آزمون های سازمان سنجش اقدام به مفهومی تر کردن سؤالات آزمون کرده اند و به همین دلیل، بسیاری از سؤالات موجود در این قسمت که در کتاب ها در قالب پرسش

و یا تمرنی وجود دارند، اهمیت بسیار ویژه ای پیدا کرده اند.

- مرحله چهارم: تکمیل و تسلط

پس از طی مراحل قبلی، با حل تعدادی از تست های هر مبحث سعی در شناسایی نقاط ضعف خود کنید. پس از شناسایی این نقاط ضعف، نوبت به رفع این اشکالات می شود، اما اگر در مبحثی خاص تعداد اشکالات زیاد باشد، حتماً باید مجدداً موضوع به صورت دقیق تر مطالعه گردد. پس از حل حداقل 75% سؤالات و یا تمرین های تشریحی نوبت به تست ها می رسد که در تثبیت

مطالب در ذهن و تسلط فرد به مطالب کمک بسیار زیادی می کند.

فهمیدن یا حفظ کردن

در مورد آزمون کارشناسی ارشد باید گفت اگر داوطلب مطالب را درک کرده باشد قطعاً موفق خواهد شد ولی اگر اقدام به حفظ کردن مطالب کرده باشد، با تغییر روال سؤالات و حتی عوض شدن متن سؤالات، به احتمال بسیار زیاد توانایی پاسخگویی به سؤالات آن مبحث را نخواهد داشت. شما مطلبی را که مطالعه کرده اید، فهمیده اید اگر:

1. بتوانید با زبان خود و به شیوایی ان را بیان کنید.

2. بتوانید سؤالات خوبی از آن مبحث طرح کنید.

3. بتوانید به سؤالات آن مبحث به خوبی پاسخ دهید.

4. بتوانید مرحله به مرحله به سرعت عمل خود در پاسخگویی به سؤالات آن مبحث بیفزایید.

5. بتوانید مباحث موجود در مطلب را تجزیه و تحلیل کنید.

6. در پایان بحث روش مطالعه، ذکر چند نکته زیر خالی از لطف نخواهد بود:

7. در صورتی که درس خواندن شما برای رفع تکلیف است، بازدهی بالایی نخواهید داشت و نتیجه خوبی هم کسب نخواهید کرد. به مطالعه عشق بورزید و برای هدف خود از صمیم قلب تلاش کنید.

8. هنگام مطالعه به این فکر نکنید که چه مقداری از حجم مطلب باقی مانده است، این کار کم کم سبب بی میلی شما به ادامه کار خواهد شد.

9. دروسی را که در آن ها بیشتر احساس ضعف می کنید در اولویت مطالعه قرار دهید، چون این دروس جزء درسهایی هستند که شما از مطالعه آن ها گریزانید. به قول برایان تریسی:

«قورباغه زشت را هر چه زودتر قورت بده!»

آفت های مطالعه

- بلندخوانی:

به دلیل عدم تطابق سرعت دیدن و شناسایی کلمات با سرعت تلفظ و به زبان آوردن آن ها، این روش باعث کاهش بسیار زیاد سرعت مطالعه می گردد. به علاوه این که بلندخوانی نیاز به مکانی خاص دارد و نیز پس از چند دقیقه موجب خستگی خواننده خواهد شد. به عقیده دانشمندان، افراد در بلندخوانی بیشتر به جای این که تمرکزشان روی مطالب باشد روی صدای خود خواهد

بود که این خود باعث کاهش بازدهی فرد در مطالعه خواهد شد.

- مطالعه در حین راه رفتن:

برخی به این روش مطالعه علاقه فراوانی دارند، در حالی که روش مناسبی برای مطالعه نیست. در حین راه رفتن به طور ناخودآگاه، فکر فرد به این معطوف می شود که پای او به چیزی برخورد نکند و یا این که چه طور مسیرش را انتخاب کند که طبیعتاً کاهش تمرکز فرد در مطالعه را در پی خواهد داشت. به دلیل تغییر متوالی فاصله عدسی چشم تا کتاب، مطالعه در این حالت باعث

خستگی چشم و سرگیجه می شود.

- زیاده خوانی:

کلمه به کلمه خواندن دروس به شکلی که حتی یک «و» هم از قلم نیفتد که منجر به حفظ کردن مطالب هم می شود و نه فهمیدن آن، بیشتر در خانم ها شایع است. در آزمون کارشناسی ارشد به دلیل این که سؤالات مفهومی تر از قبل هستند، این روش، روش ایده آلی برای مطالعه نخواهد بود. به علاوه این روش بسیار وقت گیر و خسته کننده بوده و نیز باعث ایجاد استرس

شدید برای داوطلب می شود. به جای این که مطالب را چندین بار خوانده و حفظ کنیم، یک یا دو بار بخوانیم ولی بفهمیم.

- مطالعه با وسایل صوتی ـ تصویری:

برخی داوطلبان تصور می کنند که اگر در محیط مطالعه شان برای مثال موسیقی ملایمی پخش شود، به آرامش و تمرکز آن ها کمک می کند. طبق تحقیقات به عمل آمده از سوی دانشمندان، اولویت تمرکز مغز انسان بر قسمت شنیداری خودخواسته است و نه بینایی. در بهترین حالت، مغز انسان نیمی از تمرکز خود را به شنیدن موسیقی خودخواسته و نیمی را به دیدن اختصاص

خواهد داد. در هر دوی این حالات، تمرکز داوطلب بر دروس خود کمتر از 100% خواهد بود و این یعنی کاهش بازدهی!

- وسواس:

برخی دانشجویان در امر مطالعه همیشه نگرانی این را دارند که شاید درس را کامل یاد نگرفته اند، نتیجه این تفکر مطالعه مجدد و چندباره و طبیعتاً اتلاف شدید وقت خواهد بود. با نگاهی اجمالی روی پرسش ها و یا تمرینات مبحث مورد مطالعه می توان به راحتی دریافت که آیا آموزش به درستی انجام شده است یا خیر؟

- مطالعه پیوسته و یکسره:

بین زمان های مطالعه خود، با الگوی ترجیحاً منظمی، استراحت در نظر بگیرید. حتی الامکان هر 2 ساعت یک بار یک بازده زمانی 15 تا 20 دقیقه ای را به این امر اختصاص دهید. این استراحت، اتلاف وقت نیست، بلکه عامل افزایش بازده است. البته زمان مطالعه منطقی در هر بازه مطالعه برای هر فرد تا فرد دیگر متفاوت خواهد بود و این عدد را شخص داوطلب پس از مدتی به دست خواهد آورد، البته این زمان برای هر درس تا درس دیگر هم متفاوت خواهد بود. هر چه مبحث یک درس سنگین تر باشد، این عدد کاهش پیدا خواهد کرد، اما « مطالعه طولانی مدت و یکسره، باعث خستگی زودرس می شود.»

مطالعه تشریحی و تستی موازی

عموم داوطلبان تصور می کنند که تست زدن، بسیار مهم تر از پاسخگویی به پرسش های متعدد یا حل مسئله به صورت تشریحی است. البته این طرز فکر در ماه های ابتدایی دوران مطالعه اشتباه، ولی در ماه های نزدیک به آزمون درست است. تجربه رتبه های برتر رشته های مختلف نشان داده است که مطالعه تشریحی و تستی به موازات هم تأثیر بسیاری در کسب رتبه ای

خوب خواهد داشت. در مورد نسبت مطالعه تشریحی به تستی هم نسبت خاصی را نمی توان ارائه داد ولی می توان به نکات زیر اشاره کرد:

1- هر چه مطالب جدیدتر باشند، اهمیت تمرکز بر حل پرسش یا تمرین های متعدد بیشتر است، پس می توان گفت بهتر است در تابستان بیشتر مطالعه کرده و از اواسط پاییز به بعد به مرور مطالب و تست زنی توجه بیشتر داشت.

2- در هر درسی که احساس ضعف دارید، بیشتر به راه حل های تحلیلی ـ تشریحی توجه داشته باشید.

3- اگر حداقل سه چهارم پرسش های تشریحی را درست پاسخ دادید، به سراغ تست های آن مبحث بروید، چون در این صورت به اندازه قابل قبولی به مطلب اشراف پیدا کرده اید.

نکته برداری

یادداشت برداری در حین مطالعه دروس، باعث افزایش تمرکز و دقت می شود. سعی کنید خلاصه دروسی را که مطالعه می کنید در دفترچه یادداشت جذابی بنویسید. حتی شاید برای هر درس لازم باشد یک دفترچه یادداشت جداگانه در نظر گرفت. وقتی نکته های هر موضوع را از منابع مختلف آموزشی استخراج کرده و در دفترچه خود نوشته باشید، برای مرور لازم نیست همه

کتاب ها را ورق بزنید. یادداشت برداری علاوه بر افزایش دقت و یادگیری فرد باعث کاهش حجم مطالب و آسان شدن مرور آن ها می شود.

تست زنی

هدف از حل سؤالات چهارگزینه ای، یادگیری و تثبیت دقیق موضوعات درسی است. پس از پایان مطالعه درس می توان به پاسخگویی به این سؤالات پرداخت، به علاوه این که بهترین معیار برای سنجش آموخته ها و ارزیابی کیفیت آموزشی و شناسایی اشکالات ممکن، پاسخگویی به این قبیل سؤالات است.

همان گونه که در فصل های قبل هم اشاره شد، پس از پاسخگویی به حداقل 75% سؤالات تشریحی و تسلط نسبی روی هر مطلب، باید به حل سؤالات تستی پرداخت. تست های دروس عمومی و خواندنی را سه روز پس از مطالعه اولیه پاسخ دهید. این فاصله برای اجازه دادن به ذهن برای تفکیک مطالب فرار و غیرفرار ضروری است. اما تست های دروس تفهیمی را باید با فاصله

بسیار کمی پس از مطالعه دروس پاسخ داد.

پاسخگویی به سؤالات تستی را با تست های موضوعی طبقه بندی شده شروع کنید. در ابتدای کار، با تست های ساده تر شروع کنید و با گذر زمان به تست های دشوار بپردازید. درگیر شدن با تست های سخت، شما را در ابتدای تست زنی خسته و دلسرد می کند.

اگر مبحثی تست های زیادی داشته باشد، به جای حل یک باره آن ها، بهتر است به چند دسته تقسیم شوند و با فاصله زمانی منطقی از هم حل شوند. در تابستان بیشتر به صورت تشریحی مطالعه کنید و از پاییز به بعد بیشتر به حل تست بپردازید.

تمرین تست زنی در هر مبحث را تا جایی ادامه دهید که بین 70 تا 90% کسب کنید. البته اگر در اولین تمرین تست زنی، درصد کسب شده زیر 65% باشد، قبل از تست زنی مجدد، مبحث مورد نظر را مجدداً به صورت دقیق و کامل مطالعه کنید.

به صورت سؤالات تستی دقت فراوان داشته باشید، وجود عباراتی مانند «به جز»، «درست و یا نادرست» و ... در صورت نادیده گرفته شدن، منجر به پاسخگویی غلط به آن سؤال خواهد شد. به یاد داشته باشیم که در ابتدای حل تست ها، سرعت پایین خواهد بود، ولی رفته رفته و با گذر زمان، این روند بهبود خواهد یافت.